مادر امام صادق (ع) ام فروه (1) دختر قاسم و قاسم پسر محمد (2) و محمد پسر ابوبکر است . به این ترتیب مادر امام صادق از طرف پدر به ابوبکر می رسد .
مادر ام فروه اسماء است . اسماء دختر عبدالرحمن و عبدالرحمن پسر ابوبکر و به این ترتیب از طرف مادر هم به ابوبکر می رسد. با این حساب مادر امام صادق (ع) هم از طرف پدر و هم از طرف مادر به محمد بن ابوبکر ختم می شود. (3) ازاین رو امام صادق (ع) فرمود:«ان ابا بکر ولدنی مرتین». (4) این تنها از جهت بیان نسبت فامیلی است . فضلیتی را برای ابوبکر ثابت نمی داند ، ضمن آن که محمدبن ابوبکر شخصیتی است که بارها حضرت علی (ع) او را فرزند خود خوانده و او را بسیار ستوده است. ام فروه از زنان پاکدامن و باعظمت و نوه محمدبن ابی بکر است که محمد نیز از شیعیان مخلص علی (ع) بود . مادر محمد اسماء بنت عميس است كه قبلاً همسر جعفر بن ابى طالب بوده و پس از مرگ ابوبكر با على (ع) ازدواج نمود
محمد در سفر حجة الوداع در ذوالحليفه ميان مكه و مدينه متولد شد .پس از مرگ پدر ، مادرش به عقد على (ع) درآمد. او در آن روز كودكى خردسال بود .در دامن على تربيت شد . به شايستگى مهر على در دلش جاى گرفت. از اين رو وى از حواريون و خاصان اصحاب حضرت شد . على در باره اش مى فرمود: محمد فرزند من از صلب ابوبكر است.
محمد علاوه بر شجاعت و شهامت زايدالوصفى كه داشت ،از علم و درايت و فهم و فراست و زهد و عبادت فوق العاده اى برخوردار بود .اميرالمؤمنين (ع) چون خبر شهادتش شنيد، سخت بى تابى نمود . مكرّر در خطبه های خويش وى را مى ستود.
محمد در جمل در ركاب اميرالمؤمنين بود . پس از آن كه حضرت قيس بن سعد بن عباده را به علت نرمش و سازشى كه با عثمانيان مصر نشان داده بود، از ولايت مصر عزل نمود ،محمد را به ولايت آن ديار منصوب داشت . چون وى وارد مصر گرديد، با مخالفان اعلان جنگ نمود و آن ها را به بيعت على (ع) خواند.
معاویه که به ملك مصر چشم داشت و همواره مترصد فرصت بود ،چون شنيد طرفداران او در مصر قوى شدند، لشكرى انبوه به سركردگى عمرو بن عاص بدان جا گسيل داشت . با محمد وارد جنگ شد.عثمانيان مصر به عمرو پيوستند و مردم مصر بى وفائى كردند، لشكر محمد رو به ضعف رفت ،ولى در عين حال با دو هزار تن به نبرد ادامه داد تا سرانجام دستگير و به فجيع ترين وجهى به شهادت رسيد. اين واقعه در ماه صفر سال 38 هـ ق اتفاق افتاد. (5 )
در واقع امام صادق از محمد تمجید کرده ،چون مادر او از طرف پدر و مادر به او می رسد و محمد هم به منزله فررند علی (ع) تلقی می شود .
پی نوشت ها:
1- ام فروه زنی بسیار با ایمان و با تقوی بود .اصول کافی ، ج 1، ص 472، ح 1 ،تهران ،اسلامیه .
2- محمد بن ابی بکر از خواص حضرت علی (ع ) و دارای مقام بسیار بزرگ است.
3- اصول کافی ، ج 1، ص 472.
4- اعیان الشیعه ،ج 2 ،ص 507 ، سید محسن امین، ،بیروت ،دار التعارف للمطبوعات ،1418 ه ق ،چاپ پنجم ، تحقیق سید حسن امین .
5 -معارف ومعاریف ،ج 9 ، ص 156-158 ، ،سید مصطفی حسینی دشتی ،قم ،1376 ش ،چاپ دوم .