«بحار الانوار»؛ کتابی جامع تا زمان ظهور حضرت حجت

http://www.snn.ir/Images/News/Smal_P...7819917175.jpg
به نقل از :
http://www.snn.ir/NSite/FullStory/Ne...58166&Sgr=1005

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»- حامد صارم؛ در هر جامعه*ای برای ارزش*گزاری بر افراد جامعه ملاک و محکی وجود دارد. در برخی جوامع ثروت زیاد در بعضی قدرت و شاید در برخی جوامع نیز زیبایی و شهرت ملاک ارزش باشد.

ملاک ارزش*گزاری قرآن کریم هیچ یک از عرفیات جوامع متفاوت نیست؛ قرآن کریم در هر جا و هر زمان ملاک برتری را تقوی اعلام کرده است. عرف و عادات و رسوم مردم چه عرف عام باشد و چه عرف خاص محکی مناسب برای ارزش*گزاری افراد نیست. بالاخص در میان رجال دینی و بزرگان مذهبی نمی*توان به آراء مردم رجوع کرد؛ چراکه هیچگاه نظرات شخصی افراد جامعه نمی*تواند ملاک برای بزرگی بزرگان باشد از این رو باید برای یافتن این ملاک به روایات نورانی اهل بیت رجوع کرد.

نزدیکی به اهل بیت ملاک منزلت و بزرگی افراد

منزلت و جایگاه افراد در مذهب شیعه بستگی به قرب و نزدیکی ایشان به ائمه طاهرین دارد هر مقدار شخصی یا عالمی به عترت پیامبر اکرم نزدیک تر باشد از جایگاه و منزلت بالاتری برخوردار است بی شک امثال زراره و یا جابربن*یزید جعفی و اصحاب دیگر اهل بیت که ملازم رکاب ائمه طاهرین بودند از ارزش و منزلت بالایی برخوردار هستند؛ اما این نزدیکی و قرب به اهل بیت از نوع نزدیکی مکانی و رفت و آمد نیست؛ چرا که برخی از زنان پیامبر با وجود اینکه همسر پیامبر بودند اما قرآن کریم ایشان را مذمت کرده است و فرموده است: «ان تتوبا صغت قلوبکما»؛ اگر آن دو زن توبه کنند توبه ایشان قبول نمی*شود و یا همسر امام حسن مجتبی (ع) با وجود اینکه در خانه حضرت می*زیسته است؛ اما با دسیسه معاویه به حضرت امام حسن مجتبی سم*خوارند.

بنابراین صرف ملازم رکاب بودن و حشر و نشر داشتن با ائمه طاهرین ملاک منزلت و بزرگی نیست بالاخص در زمان غیبت که عادتا این ملازمت و همراهی سخت است و اثبات وجود چنین همراهی برای شخصی سخت تر می*باشد.

نزدیکی به روایات ملاک منزلت و بزرگی است

اهل بیت علیهم السلام ملاکی مشخص برای منزلت و بزرگی، بزرگان برای شیعیانشان معرفی کردند. شیعیان موظف هستند که تنها و تنها با این ملاک سنجش توجه به بزرگان و عالمان دینی کنند. هر بزرگی را نمی*توان بزرگ نامید الا با این ملاکی که اهل بیت عصمت و طهارت معرفی نموده*اند امام صادق علیه السلام فرمود: «بشناسید منزلت مردان را نسبت به ما اهل بیت به اندازه روایاتی که از ما دارند»(1)

در این روایت شریف منزلت بزرگی شیعیان به اندازه*ای معرفی شده است که ایشان روایات اهل بیت را داشته باشند و در روایتی دیگر می*فرماید: «مراتب و بزرگی شیعیان ما را به اندازه روایاتی که از ما می*دانند بشناسید» از این رو بزرگ*ترین رجال شیعه کسی است که بیش*ترین روایات را از اهل بیت روایت و درایت کند؛ زیرا امام معصوم فرمود: «بالدرایات للروایات یعلوا المومن الی اقصی درجات الایمان» (2) به وسیله درایت –فهمیدن-روایات ما، مومن به بالاترین درجات ایمان می*رسد.

از این جهت است که همیشه بزرگان و علمای شیعه در پی احادیث اهل بیت و حفظ و یا احیا تراث حدیثی شیعه بودند که به حق باید گفت اگر نبود تلاش*ها و مجاهدت*های بزرگان شیعه برای حفظ و یا احیا تراث حدیثی شیعه امروز اثری از مذهب حقه تشیع باقی نمانده بود. یکی از محدثینی که به حق در این راه بیش*ترین تلاش و کوشش را نمود علامه محمد باقر مجلسی اعلی مقامه الشریف است.

علامه مجلسی احیا کننده امر اهل بیت
علامه مجلسی در تمام آثارش به احیای امر اهل بیت علیهم السلام پرداخت و با تألیف آثار روایی فراوان به زبان فارسی روح و فرهنگ تشیع را در جامعه ایران دمید و روایات و معارف حقه تشیع را به مردم رساند و باعث جان گرفتن و تقویت تشیع در میان جامعه فارسی زبانان شد.

علامه مجلسی بی شک یکی از مصادیق این روایت شریف است: «قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ حَدِیثَنَا یُحْیِی الْقُلُوبَ وَ قَالَ مَنْفَعَتُهُ فِی الدِّینِ أَشَدُّ عَلَى الشَّیْطَانِ مِنْ عِبَادَةِ سَبْعِینَ أَلْفَ عَابِدٍ» (3) به درستیکه حدیث ما قلوب را زنده می*کند و فرمود منفعت حدیث ما اهل بیت در دین شدید تر است بر شیطان از عبادت هفتاد هزار عابد. مجلسی با نشر کتاب*های فراوان روایی خویش به رأی شیطان از هفتاد هزار عابد هم شدیدتر بود.

علامه مجلسی در بالاترین درجات ایمان

اگر اعمال علامه بزرگوار مجلسی را از دیدگاه روایات بنگریم خواهیم دید او از نگاه روایات دارای مقام و مرتبتی بس عظیم است آن جا که حضرت امام صادق علیه السلام می*فرماید: «قال أبو جعفر ع یا بنی اعرف منازل الشیعة على قدر روایتهم و معرفتهم فإن المعرفة هی الدرایة للروایة و بالدرایات للروایات یعلو المؤمن إلى أقصى درجات الإیمان إنی نظرت فی کتاب لعلی ع‏ فوجدت فی الکتاب أن قیمة کل امرئ و قدره معرفته إن الله تبارک و تعالى یحاسب الناس على قدر ما آتاهم من العقول فی دار الدنیا»(4) امام صادق علیه السلام از پدر خویش امام باقر علیه السلام نقل می*کند که ایشان فرمود: «ای فرزندم بشناس مقام و منزلت شیعیان ما را به اندازه روایات و معرفت ایشان به درستی*که معرفت همان فهمیدن و درک کردن روایت است و به وسیله فهمیدن و درایت روایت است که مومن به بالاترین درجه ایمان می*رسد. من در کتاب علی علیه السلام نظر کردم و در آن کتاب یافتم که قیمت و قدر هر انسانی به اندازه معرفت او است و به درستی که خداوند مردم را به اندازه عقولشان مورد محاسبه قرار می*دهد.

مجلسی بسیاری از تراث شیعه را از خطر نابودی حفظ کرد
علامه مجلسی در روایت و درایت حدیث سرآمد همه محدثان است وی بسیاری از کتبی که می*رفت تا مندرس شود و در پیچ و خم تاریخ و فشار مخالفین تا ابد به فراموشی سپرده شود حفظ کرد و در یک جا جمع آوری نمود و در یک مجموعه روایی به نام «بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‏السلام» جمع آوری نمود.

تالیف بحار الانوار توسط علامه مجلسی از شاه*کارهای بزرگ مجلسی است. شاه کاری که با امکانات زمان مجلسی کسی نتوانست این مجموعه بزرگ را گرد آورد. مجلسی بسیاری از آثار شیعه را احیا کرد یا از خطر نابودی و عدم کامل نجات داد این خدمتی بسیار بزرگ از مجلسی به شیعه است که کسی را یارای ارزش*گزاری برای این کار مهم مجلسی نیست مگر خداوند متعال و حضرت مهدی علیه السلام.

در عظمت و بزرگی کار مجلسی همین بس که در روایتی در مورد یک کتاب از یونس آل یقطین امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: «أَعْطَاهُ اللَّهُ بِکُلِّ حَرْفٍ نُوراً یَوْمَ الْقِیَامَةِ»؛ خداوند به اندازه هر حرف او نوری را روز قیامت اعطا کند. این در حالی بود که کتاب یونس فقط درباره یک موضوع و آن هم اعمال روز و شب بوده است و کتابی به جامعیت بحار الانوار نبوده است.

بحارالانوار شاهکار بزرگ مجلسی

اگر کسی به کتاب*های فهرست نگاری مثل فهرست مرحوم نجاشی یا رجال کشی نگاه کند به خوبی درمی*یابد که بحارالانوار شاه کاری بزرگ است؛ زیرا چه بسیار کتاب و تألیفی که از زمان رسول خدا تا زمان غیبت و از زمان غیبت تا زمان مرحوم مجلسی به رشته تألیف درآمد که اکنون اثری از آن را هم نمی*توانیم بیابیم. فقط ده*ها کتاب از صدوق و یا کتب بسیاری از شاگردان امام صادق علیه السلام که با راهنمایی و تعلیم امام صادق علیه السلام در علوم مختلف تالیف شده بود که از بسیاری از این کتب هیچ اثری در دست نیست.

اگر علامه مجلسی کمر همت را نمی*بست و این ضرورت را احساس نمی*کرد و به این مهم اقدام نمی*کرد الان باید در حالی که جز تاسف خوردن کاری دیگر از دستمان بر نمی*آمد می*گفتیم کتاب*های بسیاری تا قرن 11 و 12 هجری وجود داشته است که اکنون به علت*های مختلف از بین رفته است و دست ما از آن کتاب*های مهم کوتاه است. مجلسی با این شاه کار عظیم خود کاری کرد که ما این افسوس بزرگ را نخوریم و از تراث علمی اهل بیت عصمت و طهارت محروم نشویم.

بحار الانوار از عمده‏ترین و گسترده‏ترین جوامع حدیثى شیعه است که روایات کتب حدیث را با تبویب و نظم نسبتا کاملى جمع نموده است. علامه مجلسى در تفسیر و شرح روایات از منابع مختلف لغت، فقه، تفسیر، کلام، تاریخ، اخلاق و... استفاده کرده است.

علامه براى جمع*آورى مطالب این کتاب به جهت امکانات فراوانى که در اختیار داشته، بهترین و معتبرترین نسخه‏هاى موجود از هر کتاب را به دست آورده است. مجلسى در نقل مطالب بسیار دقیق عمل کرده و تقطیع در این کتاب جایگاهى ندارد. همچنین امانت در نقل و شیوه نقل مطالب دقیقا رعایت شده است. در مجموع بحارالأنوار کتابخانه‏اى جامع از کتب و تألیفات معتبر شیعى است که مطالب آن با نظم منطقى در کنار هم چیده شده است.

علامه مجلسی هر چند بزرگ*ترین خدمت را به جامعه شیعی کرده است و از خدمت اوست که امروز هم جامعه شیعی حیات و استمرار دارد و در مقابل مخالفین خویش محکم و با استدلال ایستاده است، اما مع الوصف مورد کم لطفی و بی مهری بسیاری در میان جاهلان قرار گرفته است از توهین*هایی که برخی از دگراندیشان به شخصیت بالای آن مرد علم و عمل خادم علوم اهل بیت مجلسی می*کنند که بگذریم تهمت*های فراوانی را از روی جهالت و برخی اوقات از روی دلسوزی به مجلسی می*زنند.

تهمت*های ناروا به علامه مجلسی

اشتباهات بسیاری درباره علامه مجلسی و کتاب بحار الانوار شده است از جمله خطاهایی که درباره آن شخصیت بزرگ و آن کتاب ارزشمند می*شود این است که: «مجلسی مانند کسی بوده است که در تاریکی گوهر برداشت می*کرده است و در این میان همراه این جواهرات سنگ*های بی ارزشی نیز به دست مجلسی افتاده است که او نتوانسته آن ها را تمیز دهد از این رو او صحیح و سقیم را با هم جمع کرده است»

به راستی اگر این تهمت ناروا را قبول کنیم آیا کتاب بحار از ارزشی برخوردار خواهد بود؟ کتابی که مؤلف آن در تاریکی گوهر را به همراه سنگ*های بی*ارزش جمع کرده باشد و خود هم نتوانسته باشد صحیح را از سقیم تشخیص دهد کتاب مرجع یک مذهب خواهد بود؟ برخی نیز پا را فراتر نهاده*اند و به مجلسی نسبت داده*اند که خود مجلسی گفته است: «که من در این کتاب روایات صحیح و دروغ را با هم آورده ام از این رو از این کتاب برحذر باشید که خود مولف می گوید روایات دروغ بسیار در ان وارد شده است» باید بگوییم که متاسفانه این کلمات نه تنها اینکه در شأن عالم و دانشمند و محدثی جلیل مانند علامه مجلسی نیست، بلکه دقیقا مرحوم مجلسی در مقدمه بحار خلاف این را فرموده و برای تصحیح این روایات این کتاب تلاش فراوانی را متحمل شده است.

اعتبار کتاب بحار الانوار
علامه مجلسى با دقت و وسواس بسیار به اعتبار و عدم اعتبار منابع خویش مى‏نگریست. او در فصل دوم از مقدمه بحار بحثى مفصل در اعتبار منابع و نسخه‏هاى کتب آورده است. از جمله اینکه؛ بسیارى از این کتب انتسابشان به مؤلفین بسیار مشهور است به طورى که علامه نیازى به بحث پیرامون اعتبار آن*ها ندیده است.

برخى کتب چون احتجاج و غررالحکم که اسناد روایات را حذف کرده‏اند؛ چون روایاتشان مطابق دیگر کتب بوده معتبر دانسته شده‏اند. از کتبى مانند عوالی اللآلی و تنبیه الخواطر که روایات شیعه و سنى را مخلوط کرده‏اند بسیار کم استفاده شده.

روایات برخى کتب همچون کتاب قاضى نورالله شوشترى چون در منابع مشهورتر عیناً آمده از آن منابع نقل شده است. از کتاب*های مصباح الشریعه و دیوان امام على علیه‏السلام بسیار کم نقل شده؛ چراکه سند ندارند و شباهت آنها به کلام معصوم علیه‏السلام کم است.

علامه صحیح‏ترین و معتبرترین نسخه‏ها را در حد امکان به دست آورده، بنابراین شهادت به صحت و اعتبار مصادر مورد استفاده‏اش در بحار داده است. البته این به معنى قبول تمام روایات آن کتب نیست چنانکه علامه نیز گاهى در «بیان» هاى خویش به ضعف برخى روایات اشاره دارد. شهادت به صحت و اعتبار منابع در بحار توسط خود مجلسی نشان از این دارد که کتاب بحار الانوار لااقل از دیدگاه مجلسی مورد اعتماد و صحیح است و اگر جایی از این قاعده مستثنی بوده است وی در قسمتی تحت عنوان «بیان» در ذیل بعضی روایات این مطلب را تذکر داده است.

بنابراین انتساب این مطلب به مجلسی که او در تاریکی نتوانسته گوهر و غیر آن را تشخیص دهد یا اینکه او احادیث صحیح و جعلی را با هم مخلوط کرده است یاوه*ای بیش نیست.

انگیزه نگارش کتاب بحار الانوار

انگیزه نگارش و تالیف کتاب بحار الانوار بسیار حائز اهمیت است. از آنجا که آثار قلمی هر فرد آینه شخصیت علمی و اعتقادی اوست و بسیاری از شبهات درباره مجلسی در مقدمه کتاب شریف بحار الانوار توسط وی پاسخ گفته شده است از این رو به قسمتی از مقدمه بحار که نشان دهنده انگیزه نگارش او است اشاره می*شود.

حریص بودن مرحوم علامه مجلسی در علم آموزی

او این گونه نگاشته است: «من در آغاز جوانى بر دانش آموزى در انواع علوم حریص بودم و مدتى از عمر خویش را در استفاده از این دانشها سپرى کردم، ولى پس از اندیشه در ثمرات این علوم و تأمل در علم سودمند براى آخرت دریافتم که زلال علم تنها از سرچشمه وحى و روایات اهل بیت علیهم‏السلام بدست مى‏آید...»

تصحیح، تنقیح و تنسیق روایات توسط مجلسی

وی در ادامه می*نویسد: «پس از احاطه به کتاب های متداول و مشهوری که از اصول معتبره ای بود که مهجور مانده بود و در زمان*های متطاوله ترک شده بود یا به علت استیلای سلاطین مخالف و ائمه گمراهی یا به خاطر رواج علوم باطل بین جاهلان مدعی فضل یا به علت کمی عنایت و توجه علمای متاخر به این کتب و اکتفا به کتب مشهوری که در دست ایشان بود به خاطر جامعیت این کتب و کفایت کردن این کتب من به دنبال این کتب مهجوره شرق و غرب بلاد و کشورها را جستجو کردم هرجا و هرکسی که گمان آن می رفت که در دست او کتابی از کتب روایی شیعه موجود باشد که در این راه عده ای از برادران به من کمک کردند .... تا اینکه بسیاری از این کتب پیدا شد که مشتمل بر فوائدی بود که کتب مشهوره و متداوله از آن خالی بود از این رو بود که نهایت تلاش و کوشش خود را برای ترویج و تصحیح و تنسیق و تنقیح این کتب به کار بردم»

جمع آوری روایات تصحیح شده و تنقیح شده در بحار الانوار

مرحوم مجلسی بیان می*دارد به خاطر خوف از اینکه این کتاب*هایی که جمع آوری کرده است در اثر زمان*های متمادی از بین نرود این کتاب*هایی را که با زحمت فراوان تنقیح و تصحیح و باب بندی شده بود در کتاب جامعی به نام بحار الانوار جمع آوری کرد وی درباره این کتاب می*گوید: «فیا بشرى لکم ثم بشرى لکم إخوانی بکتاب جامعة المقاصد طریفة الفرائد لم تأت الدهور بمثله حسنا و بهاء و أنجم طالع من أفق الغیوب...» بشارت بر شما باد بشارت بر شما باد ای برادران من به کتابی که جمع کننده همه مقاصد ظریف و حکیمانه است روزگار کتابی نیکو و صاحب بهاء و درخشندگی به مثل آن نیاورده است و...

بحار الانوار کتابی جامع تا ظهور حضرت قائم

مجلسی آرزویی بزرگ برای کتاب بحار دارد: «فأرجو من فضله سبحانه على عبده الراجی رحمته و امتنانه أن یکون کتابی هذا إلى قیام قائم آل محمد علیهم الصلاة و السلام و التحیة و الإکرام مرجعا للأفاضل الکرام و مصدرا لکل من طلب علوم الأئمة الأعلام و مرغما للملاحدة اللئام....»؛ امید دارم که خداوند سبحان از فضلش بر این بنده امیدوار به رحمتش و منتش این کتاب را تا قیام قائم آل محمد علیهم الصلاه و السلام مرجع برای فضلا و علما قرار دهد و این کتاب مصدر باشد برای هرکسی که علوم اهل بیت را طلب می*کند و باعث خاک مالیده شدن دماغ ملحدین لئیم باشد.

با توجه به اینکه علامه مجلسی شهادت می*دهد به تصحیح و تنقیح و تنسیق روایات و اینکه او آرزو می*کند کتابش تا زمان قیام حضرت مهدی علیه*السلام حجت میان مردم باشد و مصدری برای همه طالبان علوم اهل بیت نمی*توان این تهمت ناروا را به مجلسی زد که وی با چشم بسته روایات صحیح و سقیم و جعلی را یا حتی ضعیف را در کتاب بحار الانوار جمع*آوری کرده است با اینکه بحار الانوار دارای حجم بالایی است که امروزه در 110 مجلد به چاپ می*رسد، اما مرحوم مجلسی در تالیف این کتاب از دقت بالایی برخوردار بوده است تا آنجا که به بررسی و حل مشکلات متنی و غوامض روایات پرداخته است. از این رو باید به حق گفت که همان طور که مجلسی آرزو کرده است این کتاب تا زمان قیام حضرت قائم حجت در میان مخلوقات خواهد بود.

پی نوشت ها:
1. وسائل‏الشیعة ج 27 ص 149 11- باب وجوب الرجوع فی القضاء و...
2. معانی‏الأخبار ج 1 الباب الذی من أجله سمینا هذا الکتاب‏
3. بحارالأنوار ج 2 ص 151 باب 19- فضل کتابة الحدیث و روایته.
4. معانی‏الأخبار ص: 2

البته باید این نکته اضافه کرد که این تمام کلام در باره این کتاب نیست
بلکه این قطره ای از دریا بود

سلام .واقعا خدا خیرت بده حامد جان ...انشاالله این پست چراغی باشه برای اونهایی که در تاریکی شبهات نسبت به کتب روایی معتبر دارند راه میروند...و خدا لعنت کنه کسانی رو که از جهل مردم استفاده میکنند وبرای اینکه مردم به سمت حدیث و کتب روایی نروند این تفکر و در بین مردم دارند القا میکنند که روایات جعلی و ضعیف در بین کتب روایی و حتی کتب اربعه وجود دارد..ومردم هم به خاطر جهلشون و برای اینکه نمیدونن چگونه باید حدیث جعلی یا ضعیف و از روایات درست تشخیص بدن دیگه نه دنبال کتب روایی و نه دنبال حدیث میروند...و در بحث ها هم اونجایی که به مزاجشون سازگار نیست سریع میگن از کجا معلوم این حدیث درسته و جعلی نیست..و چون قبلا زیراب کتب روایی خورده سریع میگن اون کتاب که اینجوری اون یکی کتاب هم اونجوری....

ان شا ئ الله خدا توفیق بده درباره شبهاتی که در باره خوندن روایت مطرح می کنن یک مطلب بنویسیم

امید ورام این شبه برطرف شده باشه که علامه مجلسی خودش گفته روایات کتابش ضعیف هست


می بینید که این حرف دروغی بیش نیست و علامه مجلسی دقیقا برعکسش سخن گفته
ان شائ الله یه جوری تو غیبت امام زمان حرکت کنیم که مدیون امام زمان و محدثینی که یاور حقیقی امام زمانشون بودن نشیم

دوستان لینک زیر حتما نگاه کنند مرتبط با این بحث است
http://rayatolmahdi.com/showthread.p...6247#post26247

http://rayatolmahdi.com/showthread.p...88%D8%A7%D8%B1
این لینک هم مرتبط با این موضوع می باشد
دوستان توجه کنند د راین لینک کتاب شریف بحار الانوار به طور مختصر کتاب شناسی شده است