3.وهابیت و مذاهب اهل سنت:
الف) مذاهب كلامی و اعتقادی: اهل سنت در نصف اول از قرن دوم به دو فرقه كلامی تقسیم شدند. یكی فرقه اهل حدیث كه در اعتقادات و احكام فقهی به ظواهر آیات و روایات تعبد داشتند و لذا برای خداوند تأمل به اعضاء و جوارح بوده و در میان آنان مشبهه و مجسمه نیز پدید آمدند. در مقابل اهل حدیث، فرقه معتزله وجود داشت كه تعقّل و تفكّرگرا بودند. و این دو فرقه دائماً در برابر هم قرار داشتند و با تغییر شرایط در دستگاه خلفأ عباسی گاهی اهل حدیث از حمایت خلفاء برخوردار می*شد و گاهی معتزله با حمایت خلفاء تقویت شده و اهل حدیث تضعیف می*گردید. و از زمان متوكل عباسی تا زمان مقتدرعباسی شرایط به نفع اهل حدیث بود و فرقه معتزله تحت فشار سخت قرار داشت تا اینكه ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری از اعتقاد اعتزالی خودش دست برداشته و با توبه و انابه در سلك اهل حدیث داخل می*شود. و سپس درصدد اصلاح آن برمی*آید و در نتیجه اصلاحات او فرقه جدیدی بنام فرقه اشعری پدیدار می*شود و امروز اكثر اهل سنت از عقاید كلامی اشعری متابعت می*كنند. و فرقه*های دیگر اهل سنت چندان در بین جامعه اهل سنت حضور ندارند. اهل سنت از جهت فقهی به چهار مذهب تقسیم شده است. كه عبارت*اند از مذهب حنفی كه توسط ابوحنیفه نعمان بن ثابت پایه*گذاری شده است و تمام پیروان این مذهب در مسائل فقهی از فتاوی او تقلید می*كنند. و مذهب دوم مذهب شافعی است كه مفتی و مجتهد آن امام ابو عبدالله محمد بن ادریس شافعی است. و مذهب سوم كه با مرجعیت مالك بن انس بوجود آمده مذهب مالكی نام دارد. و مذهب چهارم مذهب حنبلی است كه امام و پیشوای این مذهب احمد بن حنبل می*باشد. اما فرقه وهابیت ولو از جمله اهل تسنن بشمار می*آید و لكن هم در مسائل كلامی با فرقه*های كلامی اختلاف دارد و هم در مسائل فقهی با مذاهب اربعه دارای اختلافات می*باشد. در مسائل توحید با همه اهل سنت اعم از فرقه*های كلامی و فقهی در تضاد بوده بلكه آنان توسط وهابیت بخاطر اعتقادشان به شفاعت، توسل به رسول الله و زیارت آن حضرت تكفیر شده و جان و مال و ناموس آنها برای وهابیون حلال گردیده*اند. قنوجی در این رابطه می*گوید:*در زمان ما اتباع عبدالوهاب كه از نجد سر در آورد و بر حرمین مسلط گردیدند و خودشان را منتسب به مذهب حنبلی می*كردند همه آنان اعتقاد بر این دارند كه فقط آنان مسلمان هستند و غیر آنها هر كسی می*خواهد باشد مشرك*اند و با این شعار كشتار اهل سنت و علماء آنها را مباح دانستند. و هیچ كدام از مذاهب اهل سنت وهابی*ها را در مذهب خودشان قبول ندارند ولو وهابیت خودشان را پیرو مذهب حنبلی می*دانند لكن حنبلی*ها هم آنان را نمی پذیرند بلكه علماء مذاهب اربعه حكم به تكفیر وهابیت صادر كرده*اند. و حتی برادر محمد بن عبدالوهاب بنام شیخ سلیمان بن عبدالوهاب كه خود حنبلی مذهب بوده است كتابی بر ردّ محمد بن عبدالوهاب بنام «الصواعق الالهیه فی الرد علی الوهابیة» نوشته است.
جهت اطلاعات بیشتر به منابع زیر رجوع شود:
1 . وهابیان، تألیف علی اصغر فقیهی.
2 . اینست همان وهابیت، تألیف محمدجواد مغنیه.
3 . آئین وهابیت، تألیف آیت الله سبحانی.
4 . نقش استعمار در پیدایش وهابیت، تألیف رضا فتح *آبادی.