امامت شرط توحید
امام رضا علیه السلام در سفری ناخواسته و از روی اجبار و اکراه به سمت مرو در حرکت بودند. اهل حدیث نیشابور گرد هودج امام حلقه زدند که «یا ابن رسول اللَّه از نزد ما می روى و حدیثى نمی فرمائى که ما از شما استفاده کنیم‏» اهل حدیثی که شاید معتقد به امامتش نبودند.ولی علم و عظمت او را نمی*توانستند انکار کنند. امام علیه السلام سر از هودج بیرون نمود و فرمود:
«شنیدم از پدرم موسى بن جعفر میگفت شنیدم از پدرم جعفر بن محمد میگفت شنیدم از پدرم محمد بن على میگفت شنیدم از پدرم على بن الحسین میگفت شنیدم از پدرم حسین بن على میگفت شنیدم از پدرم امیر المؤمنین على بن ابى طالب میگفت شنیدم از رسول خدا (ص) میگفت شنیدم از جبرئیل میگفت شنیدم از خداى عز و جل میفرماید لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ حصن من است و هر که در حصن من در آید از عذابم در امانست‏»

کلمه توحید حصن خدا است. اهل توحید در حصن حصین پروردگار هستند. کسانی که در این کهف حصین وارد شوند از عذاب دوزخ در امان خواهند بود. چه بشارت بزرگی است این حدیث برای موحدان. که توحیدشان، در حصن حصین پروردگار قرارشان داده است. آیا منافقینی که ادعای توحید می*کنند نیز در این حصن حصین داخل هستند؟ آیا هر کس که به هر روش مدعی توحید شد از عذاب الهی در امان خواهد بود؟ به هر حال امام رضا علیه السلام این حدیث شریف را فرمودند و هودج حرکت کرد و از میان اهل حدیث عبور کرد؛ چون از میان محدثین گذشت ندای ملکوتی هشتمین نور مقدس الهی خطاب به ایشان بلند شد: «بشرطها و انا من شروطها»(9‏)

ورود در حصن الهی به صرف گفتن لااله الا الله میسر نیست؛ چرا که کلمه توحید آنگاه حصن حصین الهی است که شخص با بر زبان راندن آن موحد شود. اگر موحد نشد عذاب الهی از او دور نمی*شود. امام رضا علیه السلام شرط کلمه توحید است. با قبول ولایت و اطاعت از حضرت ثامن الحجج این شرط و آن شروط محقق می*شود و «لا اله الا الله» حصن الهی خواهد شد. قبول امامت امام رضا علیه السلام شرطی است که با حصول آن باقی شروط نیز محقق می*شود. زیرا هر آنکس که امامت امام رضا علیه السلام را قبول نموده است به ولایت و امامت بقیه ائمه طاهرین نیز اقرار دارد. چنین توحیدی با این شرط، همان دینی است که ملائکه مقرب خدا، به آن دینداری می*کنند و مقرب درگاه الهی شده*اند.

امام معدن معارف الهی است

مع الوصف، با اینکه امام از دیدگاه شیعه از چنین مقام بالایی برخوردار است؛ نگاه ما به بحث امامت به صرف یک نگاه کلامی است. امامت را در تقابل با کسانی نگاه می*کنیم که امامت را الهی نمی*دانند و امام را منصوب از جانب پروردگار نمی*دانند. هر چند شیعه در همیشه تاریخ خود مهم*ترین تلاشش حفظ و حراست از امامت انتصابی از جانب خداوند بوده است و این مهم در همیشه تاریخ تا ظهور حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه ضرورت شیعه می*باشد. اما نباید غافل بود که امام شأنی رفیع دارد. و توجه به آن موضوع نباید جامعه شیعه را از معارف ناب امامت دور سازد. دور بودن جامعه شیعه از معارف اهل بیت علیهم السلام باعث می*شود که جا برای شبهات شیاطین انس و جن باز شود. آنگاه به راحتی اباطیل اعتقادی و عملی در جامعه رواج یابد.

در میان اهل بیت عصمت و طهارت امام رضا علیه السلام به طور رسمی در مجالس مناظره شرکت نمودند. مامون، تلاش داشت که در مناظرات شکست و خطای حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام را آشکار کند (10) از این رو مامون مناظرات بسیاری را با مدعیان اندیشه و ارباب ملل و نحل ترتیب داد. به غیر از جلسات مناظرات اهل علم و تحقیق هرگاه که می*توانستند خویش را به ائمه طاهرین می*رساندند و به بحث و پرسش می*پرداختند.