نظر علمای شیعه در مورد فلسفه

بسم الله الرحمن الرحیم

امام صادق علیه*السلام:

فتبّاً و خیبةً و تعساً لِمُنتَحِلی الفلسفه.

فلاکت، حرمان و هلاکت بر کسانی که پیرو فلسفه شده*اند. 1




آیت الله العظمی وحید خراسانی



ما امام صادق(علیه*السلام) را نشناختیم.

اگر جعفــر بــن محمــد (علیه*السلام) را می*شناختیم، دنبال این و آن نمی*رفتیــم، قــی کرده*های فلاسفه یونان را نشخوار نمی*کردیــم، زباله*هــای عرفـــان اکسلوفان را هضم نمی*کردیم، خواه ناخواه واماندیم و بیچاره شدیم و از ایــن اقیانــوس معرفت محروم شدیم. 2


آیت الله العظمي آقا سید ابوالحسن ( مديسه اي ) اصفهانی

راضی نیستم کسی که در غیر فقه و اصول زحمت بکشد از این شهریه استفاده کند. 3

در جلسه*ای که مدرسین نجف در آن دعوت شده بودند، فرمودند: «نجف کارخانه*ی اجتهاد است، هرکس فلسفه و عرفان را می*خواهد برود قم ، من راضی نیستم این امور مطرح شود. 4

شیخ صدرا بادکوبه*ای، استاد تدریس منظومه بود اما یک مرتبه فلسفه را کنار گذاشت، من (آیت الله سید جواد میرسجادی) قبلاً پیش ایشان (شيخ صدرا) مقدمات را خوانده بودم. به شیخ صدرا گفتم: می*خواهم منظومه بخوانم. گفت: من دیگر منظومه درس نمی*گویم اما کسی را پیدا می*کنم.

بعد از چند وقت گفت سید عبدالاعلی فوق العاده مرید آقای سید ابوالحسن بود، رفتم پیش سید عبدالاعلی در منزلش منظومه را شروع کردم. سه یا چهار هفته رفتم درس منظومه. مرحوم آقا هر چند وقت یک مرتبه سئوال می*کرد، از من که چه می*خوانی؟

یک بار سئوال کرد که چه می*خوانی؟ گفتم: تازه منظومه را شروع کرده*ام. سئوال کرد: پیش کی؟ گفتم: نزد سید عبدالاعلی. فرمود: پسرم قلیله یضر و کثیره لاینفع.

شاید مراد عکس آن باشد. کثیره یضر و قلیله لاینفع.

بعد آیت الله سید ابوالحسن فرمودند: آقا در فقه و اصول و روایات و تفسیر زحمت بکش، فلسفه به چه درد می*خورد. 5

آیت الله سید محمد کاظم یزدی:(صاحب عروه)

خواندن فلسفه با ظن بلکه با خوف انجرار به ضلالت جایز نیست تعلیم و تعلم آن، بلکه هر چه از قبیل این باشد چنین است مثل مسافرت به بلاد کفر و معاشرت با کفار با فرض خوف مذکور. 6


کسی که قادر بر کار کردن می*باشد اگر مشغول تحصیل علمی بشود که مانع از کسب و کار می*شود [آیا جایز است زکات بگیرد؟] به شرطی گرفتن زکات برای او جایز است که آن علم واجب عینی یا واجب کفائی باشد یا مستحب باشد مثل تعلیم فقه بصورت اجتهادی یا تقلیدی.

و اگر مثل فلسفه و نجوم و ریاضیات و عروض و ادبیات باشد که نه واجب است نه مستحب. برای کسی که قصد فقاهت در دین ندارد گرفتن زکات برای او جایز نیست. 7

آیات عظام سید محمود شاهرودی، سید احمد خوانساری، سید ابوالقاسم خوئی، سید حسن قمی در مورد فلسفه و نجوم و ریاضیات و عروض و ادبیات، حاشیه*ای ندارند و نظرشان با نظر سید محمدکاظم یزدی یکی است.

علامه محمد باقر مجلسی(ره):

این جنایت بر دین اسلام و شهرت و نشر دادن کتاب*های فلاسفه در بین مسلمین از بدعت*های خلفای جور بوده [یعنی بنی العباس] که با ائمه معصومین (علیهم*السلام) دشمن بوده*اند. آن*ها به این منظور مطالب فلاسفه و کتب آن*ها را بین مسلمین رواج دادند که مردم را از ائمه معصومین (علیهم*السلام) و از شریعت روشن اسلام منصرف و رو گردان سازند. (یعنی مردم را مشغول مطالب پیچ در پیچ فلاسفه نمایند تا به علوم آل محمد روی نیاورند و سرگرم افکار پریشان فلاسفه گردند(.



و بر همین مطلب دلالت دارد آنچه صفدیّ در شرح لامیه العجم ذکر کرده که چون مأمون عباسی با بعضی از پادشاهان نصاری صلح کرد ـ گمان می*برم که پادشاه جزیره قبرس باشد ـ از آن*ها طلب کرد که مخزن و کتابخانه کتب یونان را در اختیار او بگذارند ـ و آن کتاب*ها در خانه*ای جمع بوده و هیچ کس از آن خبری نداشت ـ.

پس پادشاه ، دوستان خصوصی خود را که صاحب رأی نیکو می*دانست جمع کرد و با ایشان مشورت نمود، تمامی آن*ها رأی دادند که آن کتب را در اختیار مأمون نگذارد و نزد او نفرستد مگر یک نفر از آن*ها که گفت این کتب را نزد ایشان بفرست [چون این کار به ضرر و شکست آن*ها تمام می*شود] زیرا این علوم (یعنی فلسفه) داخل هیچ دولت شرعیه نشده مگر آن که آن*ها را به فساد کشانیده و اختلاف در بین علماء آن*ها ایجاد کرده است. 8


مشهور این است که اول کسی که کتاب*های یونانیان [کتب فلاسفه] را به زبان عربی ترجمه کرد خالد بن یزید بن معاویه بود.

شهید ثانی:

در خاتمه کتاب منیه المرید در باب اقسام علوم می*فرماید: علوم دیگری باقی ماند که بعضی از آن*ها مطلقاً حرام است مانند علم سحر، شعبده بازی و بعضی از مسائل فلسفی و بطور کلی هر عملی که موجب پیدایش شک در انسان شود حرام است. 9

شیخ بهائی:

من اعرض عن مطالعه العلوم الدینیه و صرف اوقاته فی افاده الفنون الفلسفیه فعن قریب لسان حاله یقول عند شروع شمس عمره فی الافول: تمام عمر با اسلام در داد و ستد بودم کنون می میرم و از من بت و زنّار می*ماند.

ترجمه: شیخ بهائی در کشکول خود می*فرماید: کسی که از مطالعه علوم دینی دوری کند و وقت خود را در فایده دادن فنون فلسفی بگذراد در زمانی که خورشید عمرش رو به پایان می*رود، زبان حالش نزدیک است که بگوید: تمام عمر با اسلام در داد و ستد بودم ... 10

علامه مامقانی (صاحب*رجال)

خطاب به فرزندش می*فرماید: اولین چیزی که بر تو واحب است این است که به اصول دینت بپردازی و با ادلّه قاطع پایه*های اعتقادی و یقین به خالق خودت و انبیاء و اولیائش را محکم کنی زیرا که تو مانند حیوانات بی*هدف نیستی.

غرض من این نیست که دنبال علم کلام و فلسفه بروی و به کتاب*های این دو علم مراجعه کنی بلکه تو را شدیداً منع می*کنم (قبل از این که به کمال برسی) چون در بین آن کتب مطالب فریبنده*ای هست که چه بسا تو را اهل جهنم می*کند حتی حدیث از اهل*بیت (علیهم*السلام) هست که از هرگونه مراجعه به این دو علم منع می*کند، بلکه غرض من مراجعه به کتب عقاید مرحوم مجلسی(ره) و مانند آن است. 11

ملا محسن فیض کاشانی (داماد ملاصدرا)

نه متکلمم و نه متفلسف و نه متصوّفم و نه متکلّف بلکه مقلّد قرآن و حدیث و تابع اهل بیت آن سرور، از سخنان حیرت افزای طوایف اربع ملول [بیزار] و بر کرانه [بر کنار] و از ما سوای قرآن مجید و حدیث اهل بیت و آنچه بدین دو آشنا نباشد بیگانه، آنچه خوانده*ام همه از یاد من برفت، الا حدیث دوست که تکرار می*کنم.


این قوم گمان کرده*اند که بعضی از علوم دینیّه هست که در قرآن و حدیث یافت نمی*شود و از کتب فلاسفه یا متصوّفه می*توان دانست از پی آن باید رفت مسکینان نمی دانند که خلل و قصور نه از جهت حدیث یا قرآن است بلکه خلل در فهم و قصور در درجه ایمان ایشان است. 12

قطب راوندی ( عليه الرحمه ):

شیخ منتجب الدین در فهرست خودش می*گوید کتاب تهافت الفلاسفه [که بر ضدّ فلاسفه است] تألیف قطب راوندی است.

فضل بن شاذان:

نجاشی می*گوید از جمله کتاب*های فضل بن شاذان کتاب «ردّ بر فلاسفه» است.

آیت الله العظمی آقامحمد باقر هزارجریبی غروی:

در آخر اجازه*ای که به علامه بحرالعلوم(ره) نوشته می*فرماید: توصیه می*کنم او را (بحر العلوم را) به تلاش در بدست آوردن مقامات عالی اخروی مخصوصاً تلاش در منتشر نمودن احادیث اهل*بیت معصومین(علیه*السلام) و دور انداختن تعلّقات و علاقه*های پست دنیوی و این که مبادا عمر گرانبهای خودش را در علوم فلسفی که زیبا جلوه داده شده صرف نماید زیرا علوم فلسفی مانند سرابی است که به سرعت ناپدید خواهد شد و شخص تشنه آن را آب می*پندارد. 13

آیت الله العظمی خوئی(ره)

سؤال: آیا آموختن فلسفه برای طلبه علوم دینی که با ادیان و عقاید دیگر بحث و تبادل آراء دارد لازم است؟

و آیا برای طلاب علوم دینی در انجام این وظیفه وجوب کفائی هست؟

و آیا می*شود فلسفه را تحت عنوان مقدمه امربه*معروف و نهی*ازمنکر دانست یا این که مقدمه*ای برای محافظت از دین یا مقدمه برای هر دوی این*ها؟

و اگر هم لزومی برای طلاب ندارد آیا اصلاً آموختن آن فایده*ای دارد یا هیچ فایده*ای ندارد؟

هم*چنین آموختن فلسفه بر چه کسی جایز نیست

(لطفاً پاسخ این قسمت را بطور کامل توضیح دهید)

و اگر فرض کنیم که فهمیدن (کامل و صحیح) اصول فقه یا بعضی از ابواب آن متوقف بر دانستن فلسفه باشد آیا در این صورت ترجیحی برای آموختن همگانی آن هست؟

یا این که فقط برای طلبه*ای که امید است انشاءا... آینده درخشانی داشته باشد خوب است؟



جواب: برای ما روشن نشده که بعضی چیزها متوقف باشد بر آموختن فلسفه بلکه در خلال اصول دین و اصول فقه به مقداری که لازم است به آن اشاره کرده*اند . و اگر می*ترسد که بر اثر آموختن آن گمراه شود حرام است و اگر نه فی حد نفسه مانعی ندارد والله العالم. 14

آیت الله العظمی ميرزا جواد تبریزی(ره)

کسی که خوف انحراف و ضلال می*دهد تعلم فلسفه و امثال آن برای او جایز نیست 15

آیت الله العظمی بروجردی(ره)

طلاب علوم دینیه مادامی که از آیات و روایات پایه اعتقادات دینی خود را کاملاً محکم نکرده باشند جایز نیست به تحصیل علوم فلسفه و عرفان بپردازند. 16



آیت الله العظمی خمینی(ره)

اگر من هم جای آقای بروجردی (ره) و رئیس و سرپرست حوزه بودم از این همه فلسفه گفتن، آن هم به این زیادی و به صورت کاملاً علنی احساس مسئولیت می*کردم.

وضع حوزه برای فقه و اصول و حدیث و تفسیر و علوم دینی است البته در کنار آن هم عده*ای که مستعد هستند مخصوصاً این روز ها با حفظ شرایط ... معقول بخوانند که کمک به علوم دینی آن*ها بکند و بتوانند در برابر دشمن مسلح باشند ولی نه با این وسعت و این همه سر و صدا از درس و بحث و چاپ و نشر کتاب*های فلسفه آن هم در حوزه !!


کسانی که شایستگی برای خواندن فلسفه دارند بطوری که منحرف نشوند کم هستند. 17



آیت الله العظمی شيخ لطف الله صافی گلپایگانی:

تدریس و تدرّس فلسفه و عرفان مصطلح بطور آزاد مانند فقه و تفسیر و حدیث و علوم دیگر در حوزه*ها و خصوصاً قرار دادن آن در برنامه دروس حوزوی و دانشگاهی بسیار خطرناک است و اجرای این برنامه*ها و تشویق و تأیید آنان قابل توجیه نیست و اگر کسی در این حوزه*ها گمراه شود علاوه بر این که خودش مسئول است ، مدرس و استاد نیز مسئول خواهند بود. 18

آیت الله العظمي سيد علي خامنه*ای:

یادگیری و تحصیل فلسفه برای کسی که اطمینان دارد که باعث تزلزل در اعتقادات دینی*اش نمی*شود اشکال ندارد و بلکه در بعضی موارد واجب است. 19

شيخ ناصر مکارم شیرازی:

خواندن فلسفه با دو شرط اشکالی ندارد، نخست این که انسان قبلاً عقاید اسلامی را به قدر کافی فرا گرفته باشد و دیگر این که نزد استاد متعهدی بخواند. 20

آیت الله سید محمد شاهرودی:

طلبه*ها که هنوز از استطاعت ضعیف هستند بهتر است فلسفه نخوانند چون فلسفه مسائل پیچیده*ای دارد ممکن است طلبه نتواند هضم کند در نتیجه به شک و تردید مبتلا شده و امکان انحراف از موازین حقه*ي احکام یا اعتقادات را دارد و مشهور است که فلسفه نکبت*آور است.

. بحار، 3/75؛ توحید مفضّل، 68.

[2] . سخنرانی آیت الله العظمی وحید خراسانی به مناسبت شهادت امام صادق علیه*السلام.

[3] . حیات جاودانی، تألیف سید جعفر موسوی اصفهانی،*ص64.

[4] . همان، ص62.

[5] . همان، ص62.

[6] . غایة القصوی، مسائل متفرقه، ص341، س94.

[7] . عروة الوثقی، ج2، کتاب زکات، فصل6، مسئله8.

[8] . بحار، ج57، ص197، آخر باب معادن و جمادات.

[9] . منیة المراد، ص381، انوار نعمانیه، ج3، ص376.

[10] . سفینة البحار، ج7، ذیل فلسفه، ص154، به نقل از کشکول.

[11] . مرآت الرشاد، فصل اول، ص17، انتشارات مولود کعبه.

[12] . رسالة الانصاف.

[13] . سفینة البحار، ج7، ص152.

[14] . صراط النجاة، ج1، س1291.

[15] . استفتاء و صراط النجاة، س1291.

[16] . ابواب الهدی، ص43.

[17] . برداشت*هایی از سیره امام خمینی(ره)، غلامعلی رجایی، ج5، ص33؛ زندگانی آبت الله بروجردی، تألیف علی دوانی، ص388.

[18] . نگرشی در فلسفه و عرفان، ص124؛ زندگانی آبت الله بروجردی، تألیف علی دوانی، ص388 [19] . استفتائات فارسی، فصل تعلیم و تعلم و آداب آن، س1325.

[20] . استفتاء خصوصی

فلسفه چیه :? :? :? :?

فلسفه: تفکرات و نشخوارهای ذهن کثیف کافران

حامد و mostafahem كه زياد با فلسفه مشكل دارن حتما مي دونن چيه لطفا توضيح بدن :ugeek:

اقا mostafahem ! اينقدر تنفر داشتن از چيزي اصلا براي نورانيت قلب يه مومن خوب نيست. رافت اسلامي داشته باش :mrgreen: