إعلام الورى بأعلام الهدى
إعلام الورى بأعلام الهدى
نوشته أمين الاسلام، فضل بن حسن طبرِسى، متوفاى 548 هجرى.
موضوع
بيان شرح حال و زندگىنامه و فضائل پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم و حضرت زهرا سلام الله عليها و ائمه دوازدهگانه عليهمالسلام
علت نامگذارى
مؤلف در مقدمه كتاب مىگويد:«با گذشت زمان خواستم خدمتى انجام دهم كه نتيجه و عوايد آن تا ساليان سال باقى باشد، لذا كتابى نوشتم كه در آن اسامى ائمه عليهمالسلام و تاريخ زندگى و وفاتشان باشد و فضائل و مناقب آنها را هم بيان كند.آيات و روايات اثبات كننده امامت آنها را نيز جمع آورى كردم.
چون پيامبر اصلى بود كه ائمه شاخهها و فروع آن بودند و پيامبر صاحب كتابى بود كه آنان حاملان آن بودند، پيامبر سزاوارتر بود براى ذكر، لذا ابتداى كتاب را شرح حال پيامبر صلىاللهعليهوآلهوسلم قرار دادم و از او در خواست كمك براى اتمام آن را دارم.»(نقل با تلخيص از مقدمه كتاب)
منابع نقلمرحوم طبرسى كتاب خود را به گونهاى گردآورده كه مورد قبول شيعه و سنى باشد و به همين خاطر تنها از منابع شيعه نقل نكرده بلكه از حدود 20 كتاب كه منابع او مىباشند 8 كتاب از كتب اهل سنت است و 12 كتاب از كتب شيعه.
منابع اهل سنت كه مورد استفاده طبرسى قرار گرفتهاند عبارتند از:
1 - صحيح بخارى
2 - صحيح مسلم
3 - دلائل النبوة، از ابو بكر احمد بن حسين بيهقى
4 - كتاب المعرفة، از ابو عبد الله بن مندة
5 - شرف المصطفى، از ابو سعيد خرگوشى
6 - مقاتل الطالبيين، از ابو الفرج اصفهانى
7 - عيون الأخبار، ابن قتيبة
8 - تفسيرى از امام اهل حديث در نيشابور (مشترك بين چند نفر است)
كتب شيعه مورد استفاده طبرسى عبارتند از:
1 - كافىك ثقة الاسلام كلينى
2 - عيون أخبار الرضا عليهالسلام شيخ صدوق
3 - إكمال الدين شيخ صدوق
4 - الإرشاد شيخ مفيد
5 - الغيبة شيخ مفيد
6 - نوادر الحكمة از محمد بن احمد بن يحيى
7 - كتاب أبان بن عثمان
8 - كتاب الواحدة، از محمد بن حسن بن جمهور
9 - شافى سيد مرتضى
10 - التفهيم، از حسن بن حمزه حسينى
11 - الرد على الزيدية، از دوريستى
12 - مسند الرضا عليهالسلام
ابواب كتابكتاب شريف إعلام الورى چهار ركن دارد و هر ركن چندين باب و فصل را در خود جاى داده است.اركان كتاب عبارتند از:
1 - بيان احوالات و شرح حال پيامبر صلىاللهعليهوآله
2 - بيان زندگينامه امير المؤمنين على عليهالسلام
3 - بيان شرح حال ائمه تا امام يازدهم عليهمالسلام
4 - اثبات امامت ائمه و بيان شرح حال و زندگى امام عصر عجل الله تعالى فرجه الشريف و اثبات امامت آن حضرت و علت غيبت و جواب شبهههاى مطرح شده پيرامون آن جناب.
اشتراك با ربيع الشيعة
يكى از مسائل در مورد إعلام الورى آن است كه اين كتاب از حيث محتوا و ترتيب ابواب و چينش مطالب دقيقا شبيه كتاب ربيع الشيعه است كه منسوب به سيد ابن طاووس متوفاى 664 هجرى مىباشد.
علامه مجلسى اينها را دو كتاب مىداند ؛ اما چون مطالب آنها يكى است از ربيع الشيعه هيچ مطلبى را در بحار نقل نكرده است.
در مقابل، بسيارى از بزرگان از جمله شيخ آقا بزرگ تهرانى مىگويند: اين دو تنها يك كتاب هستند و نسبت صحيح مربوط به طبرسى است و در خارج كتابى با نام ربيع الشيعه تأليف نشده به چند دليل:
اول: آنكه متن هر دو كتاب دقيقا يكى است و حتى نام ابواب و اركان و فصلهاى آنها هم تفاوت ندارد و تنها خطبه و مقدمه كتابها متفاوت است.
دوم: آنكه سيد ابن طاووس نام تمام كتابهاى خود را در بقيه تأليفاتش ذكر مىكند و در هيچ يك از كتابها، براى خود كتابى به نام ربيع الشيعه ذكر نكرده است.
سوم:آنكه طبرسى قبل از سيد ابن طاووس بوده و سيد نسخهاى از كتاب إعلام الورى را به دست آورده و هنگامى كه آن را براى شاگردان خود مىخوانده تا آنان استنساخ كنند در ابتدا از كتاب تعريف كرده كه:
اين كتاب ربيع الشيعه يعنى بهار شيعه است و...و شنونده خيال كرده نام كتاب ربيع الشيعه است و چون در ابتداى آن نوشته يقول سيد ابن طاووس...كسانى كه نسخه كتاب را ديدهاند آن را از سيد ابن طاووس دانستهاند و گفتهاند نام آن ربيع الشيعه است.
و وجوه ديگرى كه بزرگان ذكر كردهاند.
ارزش
در ارزش كتاب همين بس كه اكثر بزرگانى كه پيرامون زندگانى معصومين قلم به دست گرفتهاند در بسيارى از ابواب كتاب خود نام إعلام الورى و طبرسى را به عنوان منبع نقل خود ذكر كردهاند.
از جمله سيد محسن امين در أعيان الشيعه در شرح حال ائمه بسيار از إعلام الورى مطلب نقل مىكند و...
